Techniek en liefde in de kunst: waarom vind ik werk van Renso Tamse zo mooi?

In literatuur over kunsthistorie lees ik steeds dat door de uitvinding van de fotografie, waarmee je alles perfect kan kopiëren, de kunstschilder vrij werd. Vrij om niet langer de werkelijkheid te schilderen, maar zijn eigen interpretatie daarvan. Van impressie tot abstractie en van objectieve werkelijkheid naar de emotie van de kunstenaar. Maar als een foto niets anders zou doen dan een weergave van de werkelijkheid, waarom sta ik dan altijd stom op foto’s en mijn zus niet? Waarom is een foto van een klein kind altijd leuk, ook al is het een lelijk kind? Hoe komt het dat de ene foto van een doperwt mooier is dan de andere?

Waarom het ene schilderij wel en het andere niet?

Ik hoor nu roepen: lichtval, schaduwwerking, compositie, medium.  Allemaal waar, maar toch denk ik dat het ook te maken heeft met de fotograaf of schilder en met de liefde voor zijn of haar object.  Een goede portrettist, of het een schilder is of een fotograaf, weet alles van lichtval, compositie, het materiaal waarmee hij werkt. Dat was prachtig te zien in de tentoonstelling van de Late Rembrandt.

Oké, Rembrandt was en is een inspiratiebron voor moderne kunstenaars omdat hij al impressionistisch werkte, niet alles heel precies schilderde, met soms dikke klodders verf als boetseerklei.  Maar een tulp van Rachel Ruysch, keurig ‘plat’ geschilderd, die ik ook in het Rijksmuseum zag,  vond ik om de een of andere reden  mooier dan zo maar een tulp. Waarom?

Het megarealisme van Tjalf Sparnaay** vind ik leuk en ik vind een bak salade of een giga fles ketchup ook een bepaalde schoonheid hebben, maar toch voel ik niet dat ik naar een bijzondere bak salade kijk.  Ik heb niet het gevoel dat Sparnaay zelf de salade heel erg lekker of juist onsmakelijk vindt. Ik vind de werken grappig, mooi en knap gemaakt maar ze raken mij niet. Waarom?

Het werk van Renso Tamse raakt mij daarentegen wel. Zijn aquarellen zijn op het fotografische af realistisch. Hoewel het duidelijk geen foto’s zijn. En of het een tekening is van een jong vosje of een schets van een zeehond, in zijn werk proef ik de liefde en het respect voor het dier dat hij tekent. Technisch gezien zullen beide kunstenaars niet voor elkaar onder doen, denk ik. Maar gevoelsmatig dus wel.

Daarom: precies die houding…

Ik kan niet beschrijven waarom en hoe, maar ik denk toch  te kunnen zien wat Rembrandt vond van zijn modellen of opdrachtgevers. Het portret van Catharina Hoogsaet* vond ik het mooiste bij de tentoonstelling van Rembrandt: hoewel ze duidelijk een mevrouw is uit 1657, lijkt het mij een lief, leuk mens, beetje ondeugend ook.  Ik krijg het gevoel dat ik haar had kunnen kennen.  En ik denk dat Mevrouw Ruysch haar tulpen met liefde en zorg bestudeerd heeft, dat ze niet zozeer één willekeurig tulpje naschilderde, maar een portret maakte van al wat zij mooi vond aan tulpen. Zit het verschil dan misschien in de intentie van de kunstenaar?

Een mogelijk antwoord op de vraag kreeg ik van David van Gennep, directeur van Stichting AAP. Bij de opening van de tentoonstelling van werk van Renso Tamse vertelde David wat hem aansprak in het werk van Renso: de kunst om juist een bepaalde houding van het dier weer te geven. De buizerd die een beetje voor zich uit lijkt te dromen, een zwaan die rustig op het water drijft en kuikentjes die zich achter moederzwaan aan haasten. Hoewel die houding niet bijzonder is, geeft het precies weer wat we herkennen en speciaal vinden aan het dier. Net zoals Rembrandt Catharina portretteerde in een houding die helemaal bij haar paste, heel gewoon en alledaags en daarom bijzonder. 

Doperwt en mijn zus

Met die gedachte in mijn achterhoofd heb ik de foto’s die langskomen op Facebook en Pinterest de laatste tijd bekeken. Sommigen zijn echt verschrikkelijk en sommigen raken toevallig precies de essentie iemand. En ik realiseer me dat je de mislukte foto’s niet online zet maar gewoon verwijdert. Waarschijnlijk maakt ook een goede fotograaf mislukte foto’s, maar dan net iets minder dan ik. Omdat een goede fotograaf wel rekening houdt met lichtval, schaduw……. Maar ik kan het natuurlijk ook mis hebben. Zou de ene doperwt toch mooier zijn dan de ander en mijn zus fotogenieker dan ik?

De foto bij deze blog is van werk van Renso Tamse.: https://www.dertnijlandfinearts.nl/dierenkunst/tamse-buizerd

De overzichttentoonstelling van zijn werk is nog tot en met 13 september te zien in het Huizermuseum: www.huizermuseum.nl/

* informatie over het portret van Catharine Hoogsaet: https://www.codart.nl/news/1053/

** www.tjalfsparnaay.nl

Jacqueline Nijland-Potter schrijft over de belevenissen in de kunsthandel van Dert Nijland Fine Arts. Haar echtgenoot Dert Nijland adviseert over kunst en koopt de kunst in. Door samen de inkopen te beschrijven en achtergrond-informatie van de kunstwerken en over de kunstenaars te zoeken, leert Jacqueline steeds meer over kunst.