Marion de Jong: kunst is een oceaan waarin je altijd blijft leren

Ik wil graag weten hoe kunstenaars die al langer in het vak zitten, nog verder leren. En bij wie kan ik dat beter onderzoeken dan bij mijn eigen lerares: Marion de Jong? In haar woning / atelier, vol met haar kunst en haar oefeningen in kunst hebben we een geanimeerd gesprek.

Link to English translation

Zonder theoretisch fundament geen groei

Hoe heb jij je vak geleerd?

In mijn geval is mijn pad omgekeerd begonnen. Ik begon met vrije expressie, lekker kliederen met verf en dan krijg je al die dingen die je op een kunstmarkt vindt, wilde dingen. Met vele kleuren. Ik besloot les te nemen en begon met aquarelleren. Dan krijg je wat handreikingen hoe je dat kan doen. Na 9 jaar intensief les merkte ik dat ik net zo hard worstelde met de vorm en kleur als daarvoor. Toen ontdekte ik dat je echt met tekenen moet beginnen als je grip wilt krijgen op vorm, met de basistechniek. En zo heb ik ontdekt hoe ik moest zoeken, hoe ik bepaalde tools moest krijgen. Dat proces is nog steeds gaande.

Een deel van wat ik maak is puur technische oefening. En soms komen daar hele mooie dingen uit. Ik oefen natuurlijk ook mijn smaak en gevoel voor kunst de beoordeling voor kunst, maten, verhoudingen, kleurgebruik. In de tussentijd wil ik ook graag kunst blijven maken, om expressie te geven aan kunst, dat heeft te maken met wat in je zit. Ik laat me inspireren door gedachten, door dromen, of dat ik een poos stil zit, tijd neem om stil te zijn. Of verstand volledig op nul en gaan kriebelen. Maar ook dingen die van buiten komen, zoals het nieuws kunnen mij inspireren.

Bedenk je vooraf hoe dat proces verloopt?

De ene is spontaan intuïtief. Ik zit voor een leeg doek en begin, maar ik heb ook een aanpak waarbij ik één onderwerp helemaal uitwerk in ontwerp en uitvoering. Ook daarin heb ik aan de ene kant het pad van de techniek en de expressie, explosie aan de andere kant. Bij het technisch deel analyseer ik vooraf. Hoewel je dan moet oppassen dat het niet te streng wordt, het moet ook leuk blijven. Er moet verschil zijn tussen excellent werk en perfectionistisch. Perfectionisme kan leiden tot krampachtigheid en starheid.

Weet je wanneer iets af is?

Ja, nu wel. Vroeger wist ik het niet goed. Dan bleef ter iets knagen, maar ik kon het niet herkennen. Nu zeg ik: dat komt omdat ik bepaalde kennis niet had. Ik ontdekte dat je van baby af aan voortdurend kijkt: je wordt gevoed door visuele beelden. En die geven jou een frame van hoe iets er uit hoort te zien. Dan wil je iets schilderen en dat trek je uit je beeldbank, maar om een werk echt realistisch te krijgen moet je goed vergelijken. We herkennen het wel als het niet klopt maar zonder die theorie basiskennis weet je niet waarom. Pas als je iets heel nauwkeurig observeert, proefschetsen maakt, klopt het.

Weet je bij je meer intuïtieve werk ook wanneer het klaar is?

Ja, dat is een combinatie van kleurgebruik, lijngebruik, de balans tussen voldoende zichtbaar hebben van wat er is, maar niet te veel zodat het interessant blijft. Er moet nog een edge aan zitten. Er moet iets intrigeren. Ga ik dat verduidelijken of laat ik dat in het vage? Die balans vinden tussen verduidelijken en vervagen, dat is ervaring. Daarbij leer je: nu is het ver genoeg. Het moet gelaagd zijn. Dat kan in betekenis, maar ook in materiaalgebruik. Wat ik niet mooi vind, zijn schilderwerken die zo dun gemaakt zijn dat je de krant erdoor heen kan lezen. Het moet intrigeren.

Ik heb de voldoening als het uitdrukking geeft aan hetgeen waar ik mijn inspiratie vandaan haalde. Er zijn dingen waarbij ik sterk een beginmoment had. Maar veel dingen beginnen met een idee, daar loop ik dan jaren mee rond. Ik heb ook wel eens gehad dat ik een schilderij af had, er tevreden over was en het 3 jaar later tegenkwam dat ik toch nog aanpaste. Of ik gebruik het in een nieuw schilderij.

Andere invloeden en uitdagingen: een oceaan aan mogelijkheden

In hoeverre is de mening van anderen voor jou relevant

Niet, je moet uitdrukken wat je zelf meent te moeten uitdrukken. Er moet natuurlijk wel een bepaalde herkenbare stroom zijn, zodat het ook verkoopt. Maar dat moet geen afbreuk doen aan de integriteit waarmee ik mijn werk maak. Ik vind het heel leuk om erover te praten, te bespreken hoe dit of dat zit.

In hoeverre leer je van andere kunstenaars, kijk je naar hun werk, hun methoden?

Ik bezoek musea maar ik merk ook dat ik daarbij de moderne kunst een beetje uit de weg ga. Ik vind dat er veel vulgariteit in zit. Daar zit ik niet op de wachten, ik kijk vooral naar degenen die in mijn smaak-range vallen. Ik loop dan wel door het aanbod, ik zie het maar ik neem niet alles tot mij.

Ik kijk er ook vaak naar met een technisch oog. Dan zie ik in het oudere werk van Gogh de ellipsen die niet deugen. Bij Picasso en Pollock waardeer ik de technische ondergrond van het realistisch werken die zij in hun jonge jaren meegekregen hebben. Picasso is voor mij verwringing, ik vind dat het is doorgeschoten. Daarmee maak je van een mens een karikatuur. Ik vind dat kunst een positiviteit moet brengen, schoonheid om iets bij te dragen aan het beter maken van een omgeving.

Laat je je door andere kunsten muziek, dans beïnvloeden?

Zeker muziek: iets aanzetten en op het ritme van de muziek iets doen. Dans is lastiger, omdat je moet kijken naar de danser én naar het papier. Ik heb ook ontdekt dat het gebied van alleen al tekenen of schilderen dat is zo waanzinnig breed en wijd, dat is als de oceaan. Ik probeer daar stukjes te pakken, daarmee laat ik ook dingen liggen. Ik kan gewoon niet alles.

Leren door nieuwsgierigheid

Als schilder moet je open staan voor vernieuwing. Jarenlang heb ik de behoefte gevoeld om met andere materialen te werken. Dat is er nog steeds maar het wordt minder. Ik heb al zoveel dingen onderzocht. Het is nieuwsgierigheid. Hoe kan ik nog toevoegen aan mijn toolbox. Dan koop ik spul en ga daarmee rommelen. Proberen en doen. Mijn kunst heeft zoveel uitdrukkingsmogelijkheden.

Ik heb ook gekozen om niet naar 3d te gaan, hoewel ik wel een uitstapje gemaakt heb. Maar als ik daar in stap, dan komt daar technisch zoveel bij kijken, dan heb ik materiaal nodig, daar hangt geld aan. Dat doe ik dan toch maar niet. Maar dat is wel heel erg leuk. Ik ben nieuwsgierig en dan kom ik nieuwe dingen tegen.

Leren door samenwerken

Stel: de gemeente geeft jouveel geld om samen met anderen een kunstwerk te maken, wat zou je maken en met wie?

Marion wordt helemaal vrolijk van deze vraag:

‘Ik heb nog nooit samen met anderen gewerkt, dat wil ik graag proberen. Het lijkt met fantastisch om te zoeken naar kunstenaars met wie ik ga samenwerken. Dat kan goed een schrijver zijn. En ook een muzikant. Dat je een event maakt, iets wat met muziek omlijst is, performance, lijkt me heel leuk.’

Lachend: ‘Wanneer gaan we beginnen?’

Meer weten over Marion de Jong:  http://propheticpainting.org/gallery